Zilvermeeuw

Zilvermeeuw nummer 23, het enige overgebleven treinstel van de allereerste Amsterdamse metro’s, krijgt een tweede leven. Bij de SBCAVM wordt deze metro gerestaureerd om deze aan het publiek te kunnen tonen.

De Zilvermeeuwen, aluminium koekblikken in jaren 70-stijl met een designkop, bleken daadwerkelijk een ijzeren gestel te hebben. Maar liefst 40 jaar reden ze onverstoorbaar tussen Amsterdam centrum en Zuidoost. Met grote gevolgen voor Zuidoost dat zich door deze snelle nieuwe vervoerswijze aan Amsterdam verbond. Al een jaar na de opening vervoerde de metrolijn twee keer zoveel reizigers als voorspeld.

Uiteindelijk werd alleen de 23 van de sloop gered. Met een goede reden natuurlijk; dit was het treinstel waarmee prinses Beatrix en prins Claus de lijn in 1977 openden én waarmee in 2015 de allerlaatste rit werd gereden.

Toespraak door Louis Kuijpers tegen de aanleg van de metrolijn door de Nieuwmarktbuurt.

De Zilvermeeuw in historisch perspectief

Lijn 53 en 54, de drukste metrolijnen van de stad. Dagelijks vervoeren ze duizenden Amsterdammers van en naar Zuidoost. Je kunt je nauwelijks voorstellen dat dit ooit anders was. Dat Zuidoost de Bijlmer heette, een stad was tussen koeien en weilanden, een eiland tussen Diemen en Amsterdam.
De grond werd Amsterdams, de Bijlmer werd Zuidoost, maar de stadsdelen waren nog van elkaar gescheiden door land van de gemeente Ouder-Amstel. Wat kon beide delen beter met elkaar verbinden dan een nieuw vervoersysteem: de metro!

1975: de Nieuwmarktrellen

Het was inmiddels 1970 en PvdA wethouder Han Lammers maakte er werk van. In zijn oorspronkelijke plan zouden woningen aan de Nieuwmarkt gesloopt worden om de bouw van de Oostlijn mogelijk te maken. Voor de 3,5 km lange tunnel moesten er namelijk grote betonnen constructies de grond in. Op 24 maart 1975 en op 8 april 1975 voerden Amsterdammers er harde actie tegen, later bekend als de Nieuwmarktrellen. De acties hadden succes; de gemeente Amsterdam besloot de plannen aan te passen.

1977: de eerste rit van de Zilvermeeuw

Op 14 oktober 1977 werd de lijn, het eerste deel van het Amsterdamse metronetwerk, officieel geopend door prinses Beatrix en prins Claus. Dat gebeurde in wagen 23, het treinstel dat we nu aan het restaureren zijn. Dat was een M2, de tweede generatie metro’s; de M1 is alleen gebruikt voor de testritten die vanaf 1973 gemaakt werden.

De metro’s kwamen uit de fabriek van het Duitse Linke-Hofmann-Busch (LHB) in Salzgitter. Degelijke betrouwbare treinstellen waren het. Men noemde ze containers of koekblikken door hun blikkerige vierkante uiterlijk. Of zilvermeeuwen. En dat zijn ze uiteindelijk gebleven.

Brug tussen centrum en Gein

De Zilvermeeuw betrok Zuidoost bij Amsterdam en gaf de aanzet voor de ontwikkeling van het stadsdeel. Alleen daardoor al is hij van grote historische waarde voor Amsterdam. “De metro was de brug tussen eindhalte Gein, waar ik ben opgegroeid, en mijn middelbare school in Zuid, de coffeeshop bij Waterlooplein, nachtwinkel Sterk, mijn vrienden die in het centrum woonden, de rest van de wereld. Eigenlijk was de metro een verlengstuk van Gein, een bewegend deel van mijn wijk in Amsterdam Zuidoost.” schrijft Ewout Lowie op Vice.com.

2015: de laatste rit

Een onverwoestbaar stukje staal bleken de zilvermeeuwen. Onverwacht lang, maar liefst 40 jaar, deden ze dienst. Totdat ze in 2015 door modernere treinstellen werden ingehaald. Onder de graffiti en stinkend naar sigaretten en urine, mochten ze met pensioen. Op 19 december 2015 werd de afscheidsrit gereden, natuurlijk weer in de 23. Kijk hier voor de video.

2018: de Zilvermeeuw verhuist

Een gemeenteraadslid zag nog wel wat in de oude Zilvermeeuwen, om te hergebruiken als kantoor, atelier of koffieshop. Zijn plan kreeg geen steun. Alle treinstellen werden gesloopt, behalve die ene, de M23. Die doneerde het GVB aan SBCAVM en zo verhuisde het op 27 december 2018 naar het Nederlands Transport Museum te Nieuw-Vennep, waar het (niet-rijvaardig) wordt opgeknapt.